آتشفشان عجیب جهان با جریان لاوای لزج و سیاه

«اٌلدوینیو لنگای» که در شکاف آفریقای شرقی در شمال تانزانیا واقع شده است، به عنوان تنها آتشفشان فعال شناخته شده شناخته شده است که جریان‌های گدازه‌ای کربنی به نام گدازه ناتروکربناتیت را تولید می‌کند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در گذشته زمانی آتشفشان‌هایی مانند زهره نیز جریان‌های گدازه ناتروکربناتیت را ایجاد می‌کردند، اما این غول آفریقایی تنها آتشفشان شناخته شده روی زمین است که این نوع گدازه را تولید می‌کند.

بیشتر آتشفشان‌ها معمولاً گدازه‌های حاوی سیلیکاتهای غنی از مواد معدنی به بیرون ریزان می‌پردازند و نقطه ذوب این گدازه‌ها بیش از 900 درجه سانتی‌گراد است. اما در مورد آتشفشان «اٌلدوینیو لنگای»، گدازه آن حاوی مقدار کمی سیلیس و به جای آن مقدار زیادی مواد معدنی کربناته دارد که باعث می‌شود گدازه تنها در دمای 540 درجه سانتی‌گراد وارد حالت مایع شود. عدم وجود سیلیس باعث می‌شود گدازه بسیار چسبناک شود. در هنگام فوران، آتشفشان بیشتر شبیه یک دیگ روغن موتور سیاه رنگ به نظر می‌رسد تا گدازه‌های داغ.

با توجه به خصوصیات لزج و ویسکوز گدازه، دانشمندان وقتی متوجه شدند که این آتشفشان قابلیت فوران دارد، به شگفتی درآمدند. این آتشفشان قادر است با وجود گدازه‌های مایع فوران کند و این ممکن است به دلیل حضور دی‌اکسید کربن محلول و گازهای دیگر باشد که مانند نوشابه‌های گازدار آن را جوشان می‌کند. این آتشفشان با ارتفاع 2962 متر دو دهانه دارد، اما تنها دهانه شمالی آن فوران می‌کند و آخرین فوران آن در آوریل 2017 آغاز شده و براساس گزارشات جدید تا مارس 2024 همچنان در حال فوران است.

در سال 2009، محققان آتشفشان‌شناس نمونه‌های گازی از این آتشفشان جمع‌آوری کردند تا علت گدازه‌های منحصر به فرد مبتنی بر کربن آن را کشف کنند. به طرز عجیبی، آنها متوجه شدند که ترکیب گازها همان ترکیبی است که در امتداد پشته‌های میانی اقیانوس قرار دارند، در حالی که این آتشفشان در داخل خشکی و دور از رشته‌های کوه‌های زیرسطحی دریا قرار دارد.

این موضوع باعث شد تا پژوهشگران به این نتیجه برسند که گدازه غنی از کربن منحصر به فرد، از ذوب مواد معدنی در لایه بالایی زمین، به‌دقت در زیر پوسته سیاره ایجاد شده است. بر اساس گفته‌های دانشمندان شیمی و ترکیب ایزوتوپی گازها، CO2 به‌طور مستقیم و منشأ آن از لایه بالایی زیر شکاف آفریقای شرقی است.

برای حدود 25 میلیون سال، بخشی از آفریقای شرقی که آتشفشان “اٌلدوینیو لنگای” بر روی آن قرار دارد، به لحاظ زمین‌ساختی فعال بوده و یکی از جاذبه‌های زمین‌شناسی بسیار جالب در جهان باقی مانده است.

این بخش در جنوب شرقی قاره آفریقا واقع شده است و در واقع یک پارک جنبشی بزرگ در صفحه آفریقا است. در طی چند میلیون سال، این بخش از صفحه آفریقا تقریباً چند میلیمتر در سال از هم دور شده است و در نهایت آفریقا را به دو قسمت تقسیم کرده و یک اقیانوس جدید بین شرق آفریقا و بخش باقیمانده صفحه آفریقا ایجاد کرده است. این مرز جدایی باعث شکل گیری بسیاری از رشته‌کوه‌های بلند در این منطقه شده است، از جمله کوه کلیمانجارو، کوه کِنیا و آتشفشان “اٌلدوینیو لنگای”.