نتایج معکوس آموزش های حوزه والدگری

در زمان حاضر، بازار والدگری شامل کارگاه‌ها، کتاب‌های تربیت فرزند، دوره‌های مهارت‌آموزی والدین برای مدیریت رفتار فرزند، پادکست‌ها، صفحات اینستاگرامی آموزش والدین و محصولات مشابه، بسیار پرطرفدار است.

نسل جدید والدین، که تحصیلات بالاتری دارند، نسبت به نحوه‌های سنتی فرزندپروری آگاهی بیشتری دارند و تمایل دارند با استفاده از علم و پژوهش‌های این حوزه، مشکلات رفتاری و هیجانی کودکان خود را کاهش دهند. این نیاز باعث افزایش فعالیت روانشناسان و متخصصان تربیت فرزند شده است. این تمرکز بر روی رویکردهای علمی توسط والدین، قابل تحسین است.

اما این پدیده به همراه آسیب‌هایی نیز می‌آید که ممکن است باعث بروز نتایج معکوس شود. یکی از این آسیب‌ها، افزایش احساس خودسرزنشگری در والدین است. خودسرزنشگری به معنای داشتن افکار منفی و خودآزار کننده است که باعث می‌شود فرد همواره عملکرد خود را مورد سؤال قرار دهد، خودش را مورد انتقاد قرار دهد و در هر شرایطی خود را سرزنش کند. این افکار حتی ممکن است به شدت به شکل نشخوار فکری تبدیل شده و باعث شود فرد بخش زیادی از زمان خود را صرف تحلیل رویدادهای گذشته کند.

واکنش والدین نسبت به خودسرزنشگری

نقش والدین به عنوان شخصیت اصلی در دلبستگی نوزاد و ارتباطات اولیه آن با دیگران و جهان بسیار حائز اهمیت است و بسیاری از مشکلات روانی فرزندان به علت رفتار والدین بوجود می آید. به عنوان یک مثال مشهود و قابل توجه، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کنترل بیش از حد والدین می‌تواند منجر به اختلالات اضطرابی و وسواسی در کودکان شود. من نیازی به شک کردن در این پژوهش‌ها ندارم، زیرا بسیار دقیق و معتبر به نظر می‌رسند و آگاهی والدین از تأثیر رفتارهایشان بر فرزندانشان می‌تواند مفید باشد. با این حال، مشکلی که در اینجا پیش می‌آید این است که والدین گاهی اوقات به دلیل این آگاهی، به شدت خودسرزنش می‌شوند. این نوع آگاهی از تأثیر رفتارهایشان بر کودکان، نه تنها به بهبود ارتباط با آنها کمک نمی‌کند بلکه باعث بروز دو نوع رفتار متضاد می‌شود که هر دو آنها مضر هستند و ریشه‌ی آنها در خودسرزنش والدین است.

• والدین ممکن است به شکل ناسازگارانه‌ای احساس خشم کنند و رفتارهای پرخاشگرانه ایجاد کنند. خشم آنها ناشی از این است که تلاش‌ها، فداکاری‌ها و سختی‌هایشان در تربیت فرزندان نادیده گرفته شده و تنها خود را مقصر شرایط فرزند می‌بینند. به عنوان مثال، آنها ممکن است جملاتی همچون “من تمام عمرم را صرف تو کردم و حالا این جوابیه را به من می‌دهی؟” یا “من تمام تلاشم را کردم تا تو در آسایش باشی و حالا اینطوری با من حرف می‌زنی” را بیان کنند.
• تلاش افراطی برای جبران نیز می‌تواند به همان اندازه خطرناک باشد. در این حالت، والد وقتی که احساس می‌کند به فرزند خود آسیب رسانده و حس خودسرزنشگری در وی شدید می‌شود، به شکل افراطی تلاش می‌کند تا آسیب‌هایی که فکر می‌کند وارد فرزندش شده را جبران کند. به این صورت که سعی می‌کند تمام خواسته‌های فرزند را، هر چقدر که عجیب و سخت باشند، برآورده کند. این رفتار عملا ظرفیت‌های فرزند برای مواجهه با دنیای واقعی که پر از ناکامی‌هاست را محدود می‌کند. با این حال، باید توجه داشت که برخی از والدین به دلیل تجربه‌ها و مشکلات شخصی خود، به خودسرزنش‌گری حساس هستند و ممکن است به دلیل کمبود اطلاعات و آگاهی در حوزه والدگری، قادر به برقراری ارتباط موثر نباشند.

منظور از این بحث‌ها این نیست که والدین نقشی در مشکلات هیجانی و رفتاری فرزندانشان ندارند. در واقع، مسئله این است که احساس خودسرزنشگری به والدین کمکی برای برقراری ارتباط بهتر با فرزندان نمی‌کند و تنها احساس ناتوانی را تشدید می‌کند. آنچه والدین برای والدگری با کیفیت نیاز دارند، خودشفقتی است. خودشفقتی به معنای مهربانی با خود، مراقبت و درک خود است و به طور معکوس با خودسرزنشگری قرار دارد. خودشفقتی با احساس کارآمدی بیشتر مرتبط است و والدین نیاز دارند تا آن را یاد بگیرند. خودشفقتی شامل رویارویی با خود به همان روش حمایتی است که در زمان سختی و دشواری با یک دوست عزیز برخورد می‌کنید. تمرین و آموزش‌های جزئی برای تقویت احساس خودشفقتی در والدین وجود دارد و یکی از آنها در زیر آورده شده است.

خودشفقت ورزی

هدف اصلی از این تمرین این است که به شما کمک کند تا تمرکز خود را بر پذیرش، حمایت و مراقبت از خود بگذارید.

لطفاً یک رویداد یا موقعیت را که اخیراً در ارتباط با فرزندتان در شما حالتی از آشفتگی و خودسرزنشی ایجاد کرده است، توصیف کنید.

حالا، یک بخشی از نامه‌ای به خودتان بنویسید که به شما در ارتباط با آن موقعیت اخیر کمک کند. این نامه باید از یک نگاه مهربان و شفیق به خودتان باشد، همانند رفیقی که در زمان های سخت در کنارتان است. در ابتدای نوشتن نامه، سعی کنید درون خود را وارد حالتی کنید که مهربان و درک کننده باشد. سپس از نظر آن رفیق شفیق به خودتان نگاه کنید و ببینید که او چه توصیه‌ها و پیشنهادهایی برای شما دارد. در این نامه، نیازهایتان را بیان کنید. می‌توانید با این عبارت آغاز کنید:

“من احساس آشفتگی می‌کنم، انگار …”

همچنین، والدین باید آگاه باشند که هر چند نقش آنها در تربیت فرزندان بسیار مهم است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک نیز می‌تواند بر رفتارهای فرزندان تأثیرگذار باشد و در واقع خلق و خوی ژنتیکی فرزند ممکن است سبک خاصی از تعامل را در والد برانگیخته کند. علاوه بر این، عواملی مانند محیط اجتماعی، وقایع تاریخی و شرایط فیزیولوژیک نیز می‌توانند در مشکلات فرزندان تأثیرگذار باشند.

به طور کلی، هدف این تمرین این نیست که والدین را از مسئولیت‌های فرزندان بی‌درنگ کنار بگذارد یا تمام مسئولیت را به والدین واگذار کند. هدف این است که به شما یادآوری کند افزایش احساس خودسرزنشگری منجر به فرزندپروری با کیفیت نخواهد شد.